Врховниот суд на САД го одби барањето на Трамп да ги задржи замрзнатите милијарди долари за странска помош

Врховниот суд на САД денес иако беше поделен, го одби барањето на администрацијата на Трамп да ги задржи замрзнати милијарди долари странска помош одобрена од Конгресот, пренесува Си-Ен-Ен.

Сепак, судот не прецизираше веднаш кога парите треба да бидат ослободени, што им  овозможи на Белата куќа да продолжи да ја оспорува одлуката во пониските судови. Одлуката беше донесена со резултат 5-4.

Наредбата не беше потпишана, но четворица конзервативни судии не се согласија со одлуката – Самуел Алито, Кларенс Томас, Нил Горсач и Брет Кавано. Тоа значеше дека пет судии беа во мнозинството: главниот судија Џон Робертс, Ејми Кони Барет, Елена Каган, Соња Сотомајор и Кетанџи Браун Џексон.

Мнозинството истакна дека, со оглед на тоа што судскиот рок за трошење на парите минатата недела веќе истекол, пониските судови треба да „разјаснат кои обврски владата мора да ги исполни за да го почитува привременото судско решение“.

Во остро несогласување, Алито напиша дека е „запрепастен“ од одлуката на судот да му дозволи на судијата од понискиот суд да нареди администрацијата да ја одмрзне странската помош. Алито додаде: „Федерален суд има многу алатки за да се справи со наводно неисполнување на обврски од страна на некоја страна. Самопроширувањето на својата надлежност не е една од нив.“

Иако одлуката беше 5-4, таа беше „исклучително скромна“, рече Стив Владек, аналитичар на Врховниот суд за CNN и професор на Правниот центар на Универзитетот Џорџтаун.

„Непотпишаната наредба не ја обврзува администрацијата на Трамп веднаш да исплати до 2 милијарди долари во странска помош; таа само отвора можност за окружниот суд да ги наложи тие исплати, веројатно ако појасни кои договори треба да бидат испочитувани“, рече Владек. „Фактот дека четворица судии сепак остро се спротивставија на таквата одлука укажува дека судот ќе остане поделен, можеби токму по овие линии, во многу од поважните случаи поврзани со Трамп што се веќе на пат.“

Жалбата стигна до Врховниот суд за само неколку дена – исклучително брзо според стандардите на федералниот судски систем. Ова е втор случај што стигна до судиите во врска со напорите на Трамп да ја централизира моќта во извршната власт и драматично да ја преобликува владата откако ја презеде функцијата во јануари.

Во центарот на случајот се милијарди долари странска помош од Стејт департментот и Американската агенција за меѓународен развој (USAID), кои Трамп ги замрзна во јануари во обид да го намали трошењето и да ги усогласи овие агенции со неговата агенда. Неколку непрофитни организации кои се потпираат на овие средства за програми за глобално здравство и други иницијативи поднесоа тужба, тврдејќи дека администрацијата го узурпирала правото на Конгресот да го контролира трошењето и прекршила федерален закон што ги регулира одлуките на агенциите.

Во кратко поднесување во петокот, овие групи ја опишаа одлуката на администрацијата како „разорна“. Тие изјавија пред судот дека финансирањето „ги унапредува интересите на САД во странство и го подобрува – а во многу случаи, буквално ги спасува – животите на милиони луѓе ширум светот.“

„Со тоа, помага да се спречат проблеми како болести и нестабилност во странство пред да стигнат до нашите брегови“, рекоа тие.

Федералниот судија Амир Али на 13 февруари нареди најголемиот дел од парите да продолжат да се исплаќаат привремено додека го разгледува случајот. Неколку дена подоцна, тужителите тврдеа дека администрацијата ја игнорира таа наредба и продолжува да ги блокира средствата, па Али тогаш и наложи на администрацијата на Трамп да ги исплати парите до полноќ во средата.

Администрацијата на Трамп итно поднесе жалба до Врховниот суд само неколку часа пред крајниот рок, барајќи од судот барем да ја одложи исплатата на неколку дена. Владата тврди дека прави „значителни напори“ да ги разгледа барањата за плаќање и да ги исплати средствата, но дека не може доволно брзо да ја забрза процедурата за да го исполни рокот на судијата Али.

Групите што поднесоа тужба ја отфрлија таа аргументација, тврдејќи дека мал број политички именувани лица во администрацијата „одбиваат да одобрат речиси било какви исплати“.

„Владата не презеде ‘никакви значајни чекори’ за да се усогласи со наредбата“, рекоа тие во поднесок до Врховниот суд во петокот.

Робертс, дејствувајќи сам, во средата ѝ даде краток одмор на администрацијата, издавајќи таканаречена „административна суспензија“, со која привремено го стопираше случајот за двете страни да поднесат писмени аргументи. Главниот судија е надлежен за итните случаи што произлегуваат од федералниот апелациски суд во Вашингтон, Д.Ц..

Меѓу групите што ја оспорија блокадата на средствата се и Коалицијата за застапување на вакцината против СИДА, организација со седиште во Њујорк која работи на забрзување на превенцијата од ХИВ, и Советот за глобално здравство од Вашингтон, Д.Ц., кој претставува други организации што спроведуваат здравствени програми.

Администрацијата на Трамп откри во судските документи дека има намера да укине повеќе од 90% од доделените средства за странска помош преку USAID.

„Вкупно, речиси 5.800 грантови на USAID беа укинати, а повеќе од 500 беа задржани“, се вели во поднесокот на администрацијата.

„Вкупната вредност на задржаните грантови е околу 57 милијарди долари.“

Покрај укинувањето на грантовите на USAID, „приближно 4.100 грантови од Стејт департментот беа укинати, а околу 2.700 беа задржани“, соопшти владата во понискиот суд.

Програмите за помош ширум светот се речиси целосно запрени поради оваа обемна блокада на средствата, додека администрацијата на Трамп стави на принуден одмор или отпушти најголем дел од вработените во USAID.